مدل های شیعی در مواجه شریعت و تجدد

اسلام دینامیک بر مبنای تفکر دینامیک است .گفتیم عالمان دین شناس مهمتری مشکل در مواجه بین دین و عالم جدید را در شریعت دیدند.در مباحث اعتقاد ، ایمان ، اخلاق و منش این تعارضات کمتر است.البته این نکته را باید اذعان کنیم که استاد ایلیا به هیچ وجه وارد مباحث شرعی و شریعت گونه نشده اند . این کانون قصد دارد بر اساس فهمی که از تفکر دینامیک که تعبیری از تفکر متعالی است راهی را برای عبور از این معضل فراگیر بیابد.به همین دلیل اسلام دینامیک را گزینه ای مناسب برای این مواجه می داند در این پست به خلاصه را حل های موجود از علمای شیعه می پردازیم که استنادمان به سخنرانی آقای کدیور در سال 1380 در دانشگاه تهران است.بالطبع بررسی دیدگاه اهل تسنن و بویژه دیدگاه هایی چون اشاعره و معتزله نیز بررسی خواهد شد اما راه حل های عالمان تشیع در مواجه فوق چیست؟ مدل ثابت و متغیر مدل فقه حکومتی ( فقه المصلحه ) مدل اسلام معنوی یا غایت مدار منظور از مدل ثابت ثابت و متغیر چیست؟ یعنی بر اساس این رویکرد ما دونوع احکام داریم : ثابت و متغیر.احکام ثابت لایتغیر و دائمی است و متن شریعت را تشکیل می دهند و احکام متغیر ، مقطعی ، متغیر ، موقت و تابع مصالح موضعی و زوال پذیرند.احکام متغیر یعنی احکامی که در سایه احکام ثابت توسط آدمیان وضع شده است .بعضی زمامدار را مقنن احکام متغیر می دانند و عداه ایی نمایندگان مردم را واضع احکام متغیر.( رویکرد های مختلف از این مدل به ابتکار علامه طباطبائی ، میرزا محمد حسین غروی نائینی ،سید محمد باقر صدر بوده) چه نقدی بر این مدل وارد است ؟ هیچ معیاری برای تفکیک احکام متغیر و ثابت ارائه نشده و سئوال اینکه احکام متغیر صادره از سوی رسول خدا (ص) و ائمه چه شده است ؟ مشکل اساسی شریعت و تجدد در ناحیه احکام ثابت ( منصوص) است و راه حل فوق باز مسئله اصلی را لا ینحل رها کرده است اگر دین منحصر در احکام ثابت است پس احکام متغیر را نمی توان دینی و شرعی شمرد به ویژه طرح موضوع اینکه بر اساس مصلحت عمومی زمامدار مقنن یا نمایندگان مردم تصمیم بگیرند این مصلحت یعنی چه و مقیاس آن چیست؟ منظور از مدل فقه حکومتی ( فقه المصلحه ) چیست ؟ ولایت مطلقه بر فقه به فقیه اختیارات گسترده برای تامین مصالح مردم و بسط عدالت می دهد .ولی فقیه می تواند کلیه احکام شرعی را که تناسبی با مقتضیات زمان و مکان ندارد یا مصلحت نظام را تامین نمی کنند تا زمانیکه چنین اند لغو کند بر پایه این دیدگاه حکومت اسلامی فلسفه عملی تمامی فقه است .حفظ حکومت اوجب واجبات است .حکومت از احکام اولیه اسلام است و مقدم بر تمامی احکام فرعیه حتی نماز ، روزه و حج است ( آیت ا... خمینی ) چه نقدی بر این مدل وارد است ؟ مقیاس این مدل برای تشخیص مقتضیات زمان و مکان ( غیر شخصی باشد ) چیست ؟ صرف اینکه تشخیص یا تعیین مقتضای زمان و مکان به دست فقیه است چه ضمانتی برای دینی بودن برداشت های وی وجود دارد؟ اگر فقیه در تشخیص مصلحت و تعیین مقتضای زمان و مکان به غیر دین استناد کند ( مثل علوم جدید ) چطور است که خارج دین ضلبطه فهم و استنباط دین می شود منظور از مدل اسلام معنوی و غایت مدار چیست؟ ملاک اعتبار احکام شرعی در هر زمان با معیار عقل و عدالت سنجیده می شود ( حجت السلام محسن کدیور) البته مدل اخیر دکترین آقای کدیور است و یک سئوال در این زمینه مطرح می شود این است که در این دیدگاه ما شاهد معنویتی عقلانی هستیم یا عقلانیتی معنوی؟

گرد آوری : مهندس آرین پناه پور